Ο Τρικάρηνος Όφις ή τρικέφαλο φίδι

Ο Τρικάρηνος Όφις ή τρικέφαλο φίδι

Ο Τρικάρηνος Όφις ή τρικέφαλο φίδι επίσης γνωστός ως και ο τρίποδας των Δελφών. Η στήλη των Όφεων, η οφιόσχημη στήλη, ή ο τρίποδας των Πλαταιών. Είναι μια αρχαία ορειχάλκινη στήλη στην περιοχή του Ιπποδρόμου της Κωνσταντινούπολης. Αποτελούσε τη στήριξη ενός αρχαίου ελληνικού χρυσού τρίποδα των αρχών του 5ου αιώνα π.Χ. Αρχικά βρισκόταν στους Δελφούς. Αργότερα μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Α’ το 324. Ο τρίποδας κατασκευάστηκε προς ανάμνηση των Ελλήνων οι οποίοι σκοτώθηκαν πολεμώντας στη μάχη των Πλαταιών. (479 π.Χ.) Ήταν η μάχη κατά των Αχαιμενιδών Περσών στους Περσικούς πολέμους. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο το μέταλλο που χρησιμοποιήθηκε προήλθε από το λιώσιμο των Περσικών όπλων και λαφύρων. Ο τρίποδας είχε ύψος 8 μέτρα. Οι κεφαλές των φιδιών παρέμεναν ακέραιες επάνω στη στήλη ως και τα τέλη του 17ου αιώνα.

Τον Δεκέμβριο του 2015 τοποθετήθηκε αντίγραφο της στήλης στην αρχική τοποθεσία στους Δελφούς.

Αρχική επιγραφή και Παυσανίας

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, η ορειχάλκινη στήλη χυτεύθηκε από το μέταλλο των Περσικών λαφύρων που συλλέχθηκαν από το πεδίο της μάχης. Το όλο μνημείο ήταν αφιερωμένο στον θεό Απόλλωνα και τοποθετήθηκε μπροστά στον ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς. Ο Θουκυδίδης επίσης αναφέρει πως η αρχική επιγραφή, η οποία συντέθηκε από τον Σιμωνίδη τον Κείο, ανέφερε μόνο τον Σπαρτιάτη στρατηγό Παυσανία κατά την επιθυμία του ίδιου, εξιστορώντας πώς ως ο ηγέτης των Ελλήνων νίκησε τους Μήδες, με την παρακάτω επιγραφή:

Επιγραφή 11,12	Σύγχρονη απόδοση
Ἑλλήνων ἀρχηγός, ἐπεὶ στρατὸν ὤλεσε Μήδων, Παυσανίας Φοίβῳ μνῆμ᾽ ἀνέθηκε τόδε.	Ο αρχηγός των Ελλήνων ο οποίος νίκησε τον στρατό των Μηδών, o Παυσανίας στον Φοίβο (Απόλλωνα) αφιέρωσε τούτο.

Το συγκεκριμένο κείμενο του αναθήματος εξόργισε τις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις οι οποίες συμμετείχαν στον πόλεμο, και κατέφυγαν στο συμβούλιο της Αμφικτυονικής Συμμαχίας ζητώντας την αλλαγή της επιγραφής. Οι αρχές της Σπάρτης εισάκουσαν την απόφαση του συμβουλίου, και παρακάμπτοντας τον Παυσανία έσβησαν το επίγραμμα αυτό και τοποθέτησαν τα ονόματα των 31 ελληνικών πόλεων που συμμετείχαν στην κοινή προσπάθεια κατά των Περσών. Ο κατάλογος των ονομάτων φαίνεται να οριστικοποιήθηκε το 479 π.Χ., έτος κατά το οποίο έγινε το αφιέρωμα του μνημείου.

Η επιμονή του Παυσανία.

Ο συγγραφέας του 2ου αιώνα μ.Χ. Αθήναιος αναφέρει πως ο Παυσανίας, επιμένοντας στο να αποθανατιστεί για τη συμβολή του στη μάχη, κατά την απόκτηση της πόλης του Βυζαντίου, από την κατοχή των Περσών, οικειοποιήθηκε ένα ορειχάλκινο κρατήρα πάνω στον οποίο χάραξε το παρακάτω επίγραμμα:

Επιγραφή 13,12	Σύγχρονη απόδοση
μνᾶμ ̓ ἀρετᾶς ἀνέθηκε Ποσειδάωνι ἄνακτι Παυσανίας, ἄρχων Ἑλλάδος εὐρυχόρου, πόντου ἐπ ̓ Εὐξείνου, Λακεδαιμόνιος γένος, υἱὸς Κλεομβρότου, ἀρχαίας Ἡρακλέος γενεᾶς.	ανεγέρθηκε προς τιμή του Ποσειδώνα από τον Παυσανία, άρχοντα της ευρυχώρου Ελλάδος, στον Εύξεινο Πόντο, Λακεδαιμόνιος το γένος, γιος του Κλεόμβροτου, της αρχαίας γενιάς του Ηρακλή.

Σύντομα, ωστόσο, μετά την παραμονή του στο Βυζάντιο, ο Παυσανίας φέρεται να άλλαξε στρατόπεδο και να προσέφερε τις υπηρεσίες του στην πλευρά των Περσών, πιθανώς λόγω της έλλειψης αναγνώρισης που θεωρούσε πως υπήρχε για τη συμβολή του στη μάχη των Πλαταιών.

Επιγραφές πόλεων

Οι επιγραφές διασώζονται σε μεγάλο βαθμό έως και σήμερα. Υπάρχουν συνολικά 31 πόλεις. Αναφέρονται στη Σπαρτιατική διάλεκτο. Θεωρείται πως οι πόλεις είναι οργανωμένες σε 3 κύριες ομάδες επιρροής. Σπάρτης, Κορίνθου, Αθηνών. Οι επιγραφές εμφανίζονται σε μια μόνο πλευρά της στήλης. Δεν βρίσκονται περιμετρικά της. Η στήλη αποτελείται από 28 σπείρες. Μόνο οι 15 περιέχουν εγχαράξεις. Ξεκινούν από την 3η σπείρα από τη βάση και καταλήγουν στην 13η προς την κορυφή.

Σπείρα στήλης	Τμήμα επιγραφών	Γραμμή	Χάραξη (προσέγγιση)[14] * = δυσανάγνωστο κείμενο	Επιγραφική σημείωση[15][1]	Σύγχρονη απόδοση	Επιρροή
13η	Α´	1 2 3	ΤΟ* ΠΟΛΕΜΟΝ * ΠΟΛΕΜΕΟΝ	τ̣ο[ίδε τὸν] πόλεμον [ἐ]- πολ[έ]μεον	σε αυτόν τον πόλεμο πολέμησαν
12η	Β´	4 5 6	ΛΑΚΕΔ* ΑΘΑΝΑ* ΚΟΡΙΝΘΙΟΙ	Λακ̣εδ̣[αιμόνιοι] Ἀθαναῖο[ι] Κορίνθιοι	Λακεδαιμόνιοι Αθηναίοι Κορίνθιοι	Σπάρτη Αθήνα Κόρινθος
11η	Γ´	7 8 9	ΤΕϾEA ΣFΚVON*I AICINATAI	Τεγεᾶ[ται] Σικυόν[ιο]ι Αἰγινᾶται	Τεγεάτες Σικυόνιοι Αιγινήτες	Σπάρτη Σπάρτη Σπάρτη
10η	Δ´	10 11 12	MEϹAREΣ ΕΠΙDΑVRIOI ER*OMENIOI	Μεγαρε͂ς Ἐπιδαύριοι Ἐρχομένιοι	Μεγαρείς Επιδαύριοι Ορχομένιοι	Σπάρτη Σπάρτη Σπάρτη
9η	Ε´	13 14 15	ΦΛΕΙΑΣΙΟΙ ΤRΟΙΑΝΟΙΟΙ ΕRMIONEΣ	Φλειάσιοι Τροζάνιοι Ἑρμιονε͂ς	Φλειάσιοι Τροιζήνιοι Ερμιονείς	Σπάρτη Σπάρτη Σπάρτη
8η	ΣΤ´	16 17 18	TIPVNΘΙΟΙ *ΛΑΤΑΙΕΣ ϴΕ*ΠΙΕΣ	Τιρύνθιοι Πλαταιε͂ς Θεσπιε͂ς	Τιρύνθιοι Πλαταιείς Θεσπιείς	Σπάρτη Αθήνα –
7η	Ι´	19 20 21 22	ΜVΚΑΝΕΣ ΚΕΙΟΙ ΜΑΛΙΟΙ ΤΕΝΙΟΙ	Μυκανε͂ς Κεῖοι Μάλιοι Τένιοι	Μυκηνείς Κίοι Μήλιοι Τήνιοι	Σπάρτη Αθήνα Αθήνα Αθήνα
6η	ΙΑ´	23 24 25	ΝΑΧΙΟΙ ΕRETRIEΣ *ΑΛΚΙΔΕΣ	Νάξιοι Ἐρετριε͂ς Χαλκιδε͂ς	Νάξιοι Ερετριείς Χαλκιδείς	Αθήνα Αθήνα Αθήνα
5η	ΙΒ´	26 27 28	ΣΤVΡΕΣ FΑΛΕΙΟΙ ΠΟΤΕΙΔΑΙΑΤΑΙ	Στυρε͂ς Ϝαλεῖοι Ποτειδαιᾶται	Στυρείς Ηλείοι Ποτιδαιάτες	Αθήνα Σπάρτη Κόρινθος
4η	ΙΓ´	29 30 31 32	ΛΕVΚΑΔΙΟΙ FANAKTOΡΙΕΣ ΚV*NIOI ΣΙΦΝΙΟΙ	Λευκάδιοι Ϝανακτοριε͂ς Κύθνιοι Σίφνιοι	Λευκάδιοι Ανακτορείς Κύθνιοι Σίφνιοι	Κόρινθος Κόρινθος Αθήνα Αθήνα
3η	ΙΔ´	33 34	ΑΜΠRΑΚΙΟΤΑΙ ΛΕΠRΕΑΤΑΙ	Ἀμπρακιο͂ται Λεπρεᾶται	Αμβρακιώτες Λεπρεάτες	Κόρινθος Σπάρτη

Πέρα από τις πόλεις, ο ίδιος ο χρυσός τρίποδας τον οποίον η στήλη στήριζε, αναφέρεται από τον Διώδορο τον Σικελιώτη πως είχε επιγραφή με το παρακάτω επίγραμμα, το οποίο αργότερα αποδόθηκε στον ποιητή Σιμωνίδη τον Κείο:^[16]

Επιγραφή[12]	Σύγχρονη απόδοση
Ἑλλάδος εὐρυχόρου σωτῆρες τονδ’ ἀνέθηκαν, δουλοσύνης στυγερᾳς ρυσάμενοι πόλιας	Οι σωτήρες της ευρυχώρου Ελλάδος ανέγειραν τούτο, έχοντας απαλλάξει τις πόλεις τους από τη στυγερή δουλοσύνη

Καταστροφή του τρίποδα

Ο ιστορικός του 2ου αιώνα μ.Χ. Παυσανίας αναφέρει πως ο χρυσός τρίποδας μαζί με άλλα πολύτιμα αναθήματα καταστράφηκε στη διάρκεια του Γ´ Ιερού Πολέμου το 358 π.Χ. όταν οι Φωκείς χρησιμοποίησαν τον χρυσό για έκδοση νομισμάτων ώστε να στηρίξουν τον αγώνα τους κατά της Αμφικτυονικής συμμαχίας

Πηγή:https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AC%CF%81%CE%B7%CE%BD%CE%BF%CF%82_%CE%8C%CF%86%CE%B9%CF%82